Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken: Bibliyografik Bir Monografi Denemesi
Cumhuriyet dönemi bilim ve düşünce hayatımızın önemli isimlerinden Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken’in (1901-1974) çok üretken (velûd/polimat) bir düşünür olduğu bilinmektedir. O, başta sosyoloji ve felsefe olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alanında çok sayıda eser kaleme almıştır. Öğrencisi M. Necati Öner’in (1927-2019) “onun hayatının bir günü ya okuyarak ya yazarak ya da ders anlatarak geçerdi” dediği Ülken, çalışkan bir akademisyen olmasının yanı sıra ürettiği özgün, orijinal ve nitelikli eserlerle alana oldukça önemli katkılar sağlamıştır.
Eserlerin korunması, çoğaltılması ve tercüme edilmesinde şanslı bir dönemde olsak da yakın döneme ait bir düşünürün eserlerinin tam bir listesinin yapılmaması bir eksiklik olarak görülmektedir. Böylesi bir değerimiz olan Ülken’in çalışmalarının bir bibliyografisinin ortaya çıkarılması daha o hayattayken öğrencisi Öner’in çabasıyla başlamış, hocasının yönlendirmesiyle binden fazla çalışmayı kaydetmiş, ancak o zamanki teknolojik durum daha fazla araştırma yapmayı ve kaynaklara ulaşmayı zorlaştırdığından çalışma yarım kalmıştır.
Günümüzde bibliyografya çalışması yapmak, dijitalleşme ve bilgisayar olanakları sayesinde geçmişe nazaran daha kolaylaşmıştır. Ülken üzerine yapılan özel çalışmalar ve lisansüstü tezler de bibliyografya denemelerinin yapılmaya çalışıldığını göstermektedir. Biz de bu çalışmamızda Ülken’in kısa bir hayat hikâyesini verdikten sonra ulaşabildiğimiz eserlerinden hareketle bir bibliyografya yapmayı deneyeceğiz. Bu çalışma ile onun eserlerinin büyük bir kısmının künyesinin belirlendiğini düşünüyoruz. Yapılacak diğer çalışmalarla bu eksikliğin giderileceğini, böylece Ülken’in hayatı ve çalışmaları hakkında bütünlüklü bir portrenin çıkacağını umut ediyoruz.
Bu çalışma neticesinde Ülken’in, 5’i yabancı dilde 60 telif eseri ve 11 tercüme eseri olmak üzere toplam 71 kitabı dışında, 55 dergide, tespit edebildiğimiz kadarıyla 610’un üzerinde makalesi yayınlanmıştır. Bu rakam, 600’ü aşan gazete yazılarını da ilave edince 1280’i geçmektedir. Daha sonraki çalışmalarla düşünce tarihimizdeki önemli bir ismin daha iyi tanınmasını sağlayacak bu çalışmanın faydalı olmasını umut ediyoruz.
Mehmet VURAL
