Başlangıcından 16. Yüzyıl Sonuna Kadar Türk İslâm Coğrafyacılığı (Ekoller, İsimler ve Eserler)
Orta Asya’dan Anadolu’ya, Anadolu’dan Avrupa’ya ve Afrika’nın kuzey kıyılarına kadar geniş bir coğrafyaya yayılan Türk ve Türk-İslâm medeniyeti coğrafya alanında birçok ilim ehli yetiştirmiş ve bu isimlerin kaleminden dünya coğrafya literatürüne giren çok sayıda eser çıkmıştır. Bu eserler tıpkı diğer medeniyetlere ait coğrafi eserler gibi bazen derleme bazen de özgün bilgiler içermektedir. Bilginin dolaşımı sayesinde birçok ekolden etkilenmiş olan Türk-İslâm coğrafyacıları; Uluğ Bey ve Ali Kuşçu gibi matematik, astronomi ve hey’et coğrafyası ile ilgili çalışmalar yapan ilim ehlinin mensubu olduğu Semerkant Mektebi’nden; Ebü’l-Fida, İbn Hurdazbih, İbn Havkal ve İdrisî gibi önemli coğrafi eserler ve haritalar üreten İslâm coğrafyacılarının birikimden; Kristof Kolomb, Mercator ve Ortelius gibi dönemlerinin en önemli Avrupalı coğrafyacıların eserlerinden etkilenmiş ve yararlanmışlardır. Bir yandan tercüme ve şerh şeklinde eserler telif etmişler, öte yandan denizcilik alanında yeni eserler, seyahatnâmeler, şehirlere ve yollara dair özgün çalışmalar kaleme almışlardır.
Bu çalışma kapsamında başlangıçtan XVI. yüzyıl sonuna kadarki Orta Asya’dan İstanbul’a uzanan Türk dünyasındaki coğrafya eserleri ele alınacak, bunların ortaya çıkış süreci, kaynakları ve etkileri incelenecek ve Türk İslâm coğrafyacılığının gelişimine bir perspektif sunulacaktır.
İlhami Danış
